Wiolonczela
Wiolonczela składa się z dużego pudła rezonansowego z dwoma otworami w kształcie stylizowanej litery f (ef) oraz szyjki z bezprogową podstrunnicą, zakończoną główką w charakterystycznym kształcie ślimaka. Struny, podparte na mostku (zwanym też podstawkiem), napinane są za pomocą klinowych naciągów - kołków, umieszczonych po obu stronach główki, z drugiej strony zaczepione są na strunociągu. Dla wygodniejszego strojenia używa się maszynek, które pozwalają zmieniać w pewnym stopniu wysokość dźwięku struny.
Struny wiolonczeli były niegdyś wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych lub z linek tkanych ze srebrnych drutów. Współcześnie, niemal bez wyjątku, wykonuje się je ze stali.
Instrument posiada cztery struny, normalnie strojone w kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej): C (65.4Hz), G (98Hz), d (146,8Hz),a (220Hz), i obejmuje zakres dźwięków od C do a². Tessitura wiolonczeli w orkiestrze jest oczywiście mniejsza i obejmuje skalę C–c².
Historia wiolonczeli [edytuj]
Początki wiolonczeli sięgają XVI wieku. Podobnie jak inne instrumenty z tej rodziny, skrzypce i altówka, wiolonczela wyewoluowała z violi da braccio. Pierwszy raz wspomniana została przez Martina Agricolę w 1529 r.. Pisał on o wiolonczeli jako o basowym instrumencie smyczkowym posiadającym trzy struny. W innych pismach z tego okresu mówiło się też o wersji czterostrunowej. Pierwszym znanym twórcą wiolonczel był Nicola Amati (zmarły 1684), jednak dopiero jego uczeń, słynny Antonio Stradivari, stworzył obowiązujący do dzisiaj standard instrumentu; ustalił między innymi jej długość na 29,5 cala (75 cm), o dwa cale mniej niż długość wiolonczeli Amatiego (80 cm).
Na wiolonczeli gra się na siedząco, obejmując kolanami pudło rezonansowe, które dodatkowo oparte jest o ziemię nóżką. Gryf, wznoszący się niemal pionowo w górę, znajduje się na wysokości przedramienia i ramienia. Wiolonczela posiada piękne, niskie, melancholijne brzmienie, choć w wysokim rejestrze brzmi jasno, czasem nawet „błyskotliwie”. Oprócz bycia częścią kwartetu smyczkowego, orkiestry kameralnej i symfonicznej, jest także ważnym instrumentem solowym. Od czasów baroku do współczesności powstało bardzo wiele utworów muzycznych na wiolonczelę.
Luigi Boccherini, któremu wiolonczela zawdzięcza awans do grupy instrumentów solowych
Za pierwsze utwory solowe na wiolonczelę uznawane są kompozycje Domenica Gabriellego z 1689 r. Do najstarszych wykonywanych obecnie utworów należy "Sześć suit na wiolonczelę solo" Jana Sebastiana Bacha. Mimo to, w muzyce barokowej wiolonczela była zazwyczaj tylko instrumentem realizującym podstawę harmoniczną, czyli basso continuo. W drugiej połowie XVIII wieku stopniowo usamodzielniała się. Do emancypacji wiolonczeli ogromnie przyczynił się Luigi Boccherini, wirtuoz tego instrumentu. Wiolonczela jest instrumentem koncertującym nawet w wielu jego utworach kameralnych. Do jej popularności przyczynił się też fakt, że grało na niej wielu arystokratów; najsłynniejszym wśród "koronowanych" wiolonczelistów był Fryderyk Wilhelm II, król Prus (komponował dla niego także Boccherini). Ze względów obyczajowych na wiolonczeli grywali niemal wyłącznie mężczyźni; jeszcze w początkach XX wieku nieliczne kobiety-wiolonczelistki trzymały instrument z boku, a nie tak, jak jest dziś normą, czyli między nogami.
XX wiek to złoty okres w historii wiolonczeli. Znakomici wykonawcy wprowadzili ją do sal koncertowych jako instrument solowy. Oni też byli inspiracją dla kompozytorów, którzy ogromnie poszerzyli dość skromny dotychczas repertuar solowy na ten instrument. Szczególne zasługi dla "renesansu" wiolonczeli miał Mścisław Rostropowicz; ten wirtuoz i wielki pedagog wykształcił ogromną liczbę znakomitych solistów, którzy umocnili pozycję wiolonczeli jako instrumentu solowego, obok fortepianu i skrzypiec. Dla Rostropowicza komponowali m.in. Sergiusz Prokofiew, Dymitr Szostakowicz, Witold Lutosławski.
Najstarszą wiolonczelą będącą do dzisiaj w użyciu jest instrument wykonany w 1566 roku przez Andreę Amatiego dla orkiestry francuskiego króla Karola IX; posiada on znakomite brzmienie, jest też ponadto pięknie intarsjowany. Gra na nim niemiecki wiolonczelista Julius Berger.[1]
Wybitni wiolonczeliści [edytuj]
